SUDETY

Krótki opis Sudetów

Sudety to ok. 300-kilometrowej długości łańcuch górski, rozciągający się na terytorium trzech państw:  Polski, Niemiec i Czech. Te przepiękne góry, gdzie każdy może znaleźć coś dla siebie są jednak słabo znane przez Polaków. Nazwę nadał im w II w.n.e. Klaudiusz Ptolemeusz- astronom i geograf, jednak oficjalnie nie pojawia się na mapach dopiero w XV w. Określa się nią góry położone pomiędzy doliną Łaby na południu i zachodzie, Niziną Śląską na północy oraz Bramą Morawską, która stanowi granicę z Karpatami, na wschodzie. Sudety są najwyższą częścią dużej jednostki fizyczno- geograficznej- Masywu Czeskiego. W rzeczywistości na ten stary łańcuch górski składa się kilkanaście pasm razem z położonymi między nimi dolinami i kotlinami. Dzielą się na:

1.       Sudety Zachodnie- od doliny Łaby po Bramę Lubawską (516 m)

·         Góry Izerskie (Wysoka Kopa 1126 m)

·         Góry Kaczawskie (Skopiec 724 m)

·         Karkonosze (Śnieżka 1602 m)

·         Rudawy Janowickie (Skalnik 945 m)

2.       Sudety Środkowe- od Bramy Lubawskiej do Przełęczy Międzyleskiej (534 m) i Kłodzkiej (483 m)

·         Góry Kamienne (Waligóra 936 m)

·         Góry Wałbrzyskie (Borowa 854 m)

·         Góry Sowie (Wielka Sowa 1015 m)

·         Góry Bardzkie (Kłodzka Góra 765 m)

·         Góry Stołowe (Szczeliniec Wielki 919 m)

·         Góry Orlickie (Orlica 1084 m)

·         Góry Bystrzyckie (Jagodna 977 m)

3.       Sudety Wschodnie- od Przełęczy Międzyleskiej i Kłodzkiej aż do doliny Odry, czyli tzw. Bramy Morawskiej

·         Masyw Śnieżnika (Śnieżnik 1426 m)

·         Góry Bialskie (Postawna 1124 m)

·         Góry Złote (Smrek 1116 m)

·         Góry Opawskie (Biskupia Kopa 889 m).

Rzeźba Sudetów, tak jak i ich budowa geologiczna, jest bardzo urozmaicona. Każde z pasm budujących góry wykazuje specyficzne cechy rzeźby. Są one także zbudowane z różnego typu skał, wyróżniono ich ponad osiemdziesiąt. Góry Sowie na przykład, które stanowią najstarsze pasmo, zbudowane są z prekambryjskich gnejsów, natomiast stosunkowo młode Góry Kaczawskie budują utwory pochodzenia wulkanicznego. W skałach występuje wielkie bogactwo minerałów m.in. agaty, chryzoprazy, granaty i ametysty. Historia geologiczna opisywanego górotworu sięga aż 4,5 miliarda lat, kiedy to powstały Prasudety. Orogeneza alpejska zmieniła wygląd górotworu oraz sfałdowała nowo powstałe skały osadowe. Jej efektem jest obecna rzeźba Sudetów. Wpływ na nią miał również silny na tym obszarze wulkanizm. Pozostałością jego działalności są kominy, stożki i żyły bazaltowe.

Sudety zaliczane są do gór średnich. Najwyższe szczyt, Śnieżka, leży w Karkonoszach i ma wysokość 1602 m. Pomimo niewielkiej wysokości panuje tu jednak wysokogórski klimat- temperatura spada wraz z wysokością nad poziomem morza, a roczne sumy opadów wzrastają. Temperatura spada też wraz z przemieszczaniem się w głąb poszczególnych pasm. Góry Izerskie konkurują z okolicami Suwałk o tytuł polskiego bieguna zimna. Na Hali Izerskiej mrozy występowały czasem nawet w lipcu! Dość surowy klimat mają także Góry Orlickie, Masyw Śnieżnika, oraz Karkonosze, które są najbardziej wietrznymi i zamglonymi górami Europy. Część pasm Sudetów ma jednak klimat łagodniejszy od klimatu sąsiednich wyżyn np. Wyżyny Morawskiej. Charakterystycznym elementem klimatu jest wiatr fenowy- odpowiednik ciepłego i suchego wiatru halnego, który zimą przynosi topnienie śniegu, a latem- suszę.

Na faunę i florę duży wpływ wywarła działalność człowieka. Przed II wojną światową czynnych było na tym obszarze wiele kopalni oraz zakładów przemysłowych. Największa katastrofa ekologiczna miała miejsce na przełomie lat 70. I 80. XX w. Pod wpływem kwaśnych deszczy doszło do dużego uszkodzenia drzewostanów. Obecnie przyroda się odradza. Zamknięto sporo kopalni, zrekultywowano zniszczone drzewostany, wprowadzono nasadzenia. Nadal można tu spotkać wiele rzadkich gatunków roślin.

Sudety to nie tylko jeden z najpiękniejszych regionów Polski, ale też to jedno z najbardziej specyficznych miejsc w Europie. Budowa geologiczna jest bardzo ciekawa, dlatego ze względu na swoją strukturę nazywane są mozaikową.

źródło: "Polska Góry, Górki i Pagórki", Elżbieta Wołoszyńska, Marek Wołoszyński