KARKONOSZE
Granica zachodnia i północno-zachodnia pasma z
Górami Izerskimi przebiega od przejścia graniczego w Jakuszyce-Harrachów w górę
doliny Mielnicy na Przełęcz Szklarską( 886m) i dalej doliną Kamiennej do
Piechowic. Granicę północną z Kotliną Jeleniogórską i Rudawami Janowickimi
wyznacza wyraźna krawędź uskoku tektonicznego biegnącego do Piechowic przez
Sobieszów, Sosnówkę Dolną do Kowar. Na wschodzie biegnie ona podnóżem
Lasockiego Grzbietu na Przełęcz Lubawską(516 m) oddzielając Karkonosze od Rudaw
Janowickich i Wzgórz Bramy Lubawskiej. Na południu wyznacza ją granica państwa.
Masyw
Karkonoszy- tworzą
Śląski
Grzbiet- ciągnie się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy
pod Śnieżką ( 1394m). Jest to słabo rozczłonkowany grzbiet długości ok. 20 km i
średniej wysokości ok. 1400m n.p.m Przełęcz Karkonoska ( 1198m) dzieli go na
dwie części: zachodnią, wyższą, ze Szrenicą ( 1362m), Łabskim Szczytem( 1471m),
Wielkim Szyszakiem( 1509m) oraz wschodnią, niższą, z Małyn Szyszakiem (1435m) i
Smogornią (1489m).
Czarny
Grzbiet- pomiędzy Przełęczą pod Śnieżką a Sowią Przełęczą (
1164m). W tym liczącym zaledwie 3km długości grzbiecie wznosi się najwyższy
szczyt Sudetów- Śnieżka i Czarna Kopa ( 1407m).
Kowarski
Grzbiet- pomiędzy Sowią Przełęczą i przełęczą Okraj ( 1046m)
ma ok. 4 km, a najwyższymi szczytami są Skalny Dół( 1281m) i Czoło( 1266m). W
jednym z odchodzących ku północy krótkich ramion wznosi się Wołowa Góra( 1033m)
Lasocki
Grzbiet- pomiędzy przełęczą Okraj a Przełęczą Lubawską o
prawie południkowym przebiegu. Ma ok. 9 km dlugości, jego głównymi
wzniesieniami są Łysocina ( 1118m) i Borowa ( 1055m). Na północy przez Przełęcz
Kowarską graniczy z Rudawami Janowickimi, na południu Przełęcz Lubawska
oddziela Karkonosze od Wzgórz Bramy Lubawskiej.
Trzy główne grzbiety często są nazywane Głównym
Grzbietem Karkonoskim.
Warto wspomnieć, iż na północ od Karkonoszy, na
odcinku Szklarska Poręba-Karpacz, oddzielone od nich tektonicznym Karkonoskim
Padołem Sródgórskim leży Pogórze Karkonowskie.
Na zachodzie jego granicę stanowi dolina Kamiennej, a na wschodzie
Łomnicy. Jest to szereg wzgórz 600-800 m n.p.m porozdzielanych spływającymi z
południa rzekami. Na ich stokach często wystepują rumowiska skalne i grupy
malowniczych skałek. Do ważniejszych kulminacji należą Grzybowiec ( 754m),
Płoszczania( 747m), Chojnik( 627m), Grabowiec ( 784m), Czoło( 689m)
W budowie geologicznej Karkonoszy wyróżniamy dwa
wyraźne elementy. Pogórze Karkonoskie i Grzbiet Śląski zbudowane są z granitów,
którym towrzyszą żyły aplitów, pegmatytów, kwarcu i bazaltów. Granit jest
spękany i tworzy charakterystyczne ciosy. Pozostałą część pasma budują skały
metamorficzne- gnejsy, granitognejsy, łupki krystaliczne, fyllity i zieleńce
tworzące otoczkę granitowej intruzji. Są one bogato okruszcowane rudami miedzi,
żelaza, ołowiu, srebra, złota. Na kontakcie stref utworzyły się bardzo odporne
hornfelsy budujące min. Śnieżkę.
Pomimo iż ciężko Karkonosze zaliczyć do gór wysokich
to znaczne ich wyniesienie ponad otaczający teren, duże wysokości względne oraz
równoleżnikowe położenie wpływają na wyjątkowość ich klimatu. Należy on do
najostrzejszych w Polsce. Średnia roczna temperatura na Śnieżce wynosi 0.4 C. Do
częstych zjawisk należy inwersja temperatury. Klimat Karkonoszy charakteryzuje
duża zmienność pogody, wysokie opady(
nawet 1500 mm/rok) oraz wilgotność. Jest to region należący do
najbardziej zamglonych i wietrznych w Polsce. Prędkosć wiatru nieraz przekracza
30m/s, a wiatry typu fenowego wieją tu nieraz przez 130 dni w roku. Pokrywa
śnieżna zalega przez około 175 dni, zaś wiatry powodują jej zwiewanie z partii
szczytowych i tworzenie się ogromnych nawisów nad północnymi stokami. W
Karkonoszach występują również tak ciekawe zjawiska meteorologiczne jak widmo
Brockenu, ognie św. Elma oraz fatamorgana.
Grzbietem Karkonoszy przebiega europejski dział
wodny pomiędzy zlewiskami Morza Północnego oraz Morza Bałtyckiego. Rzeki
spływające na południe należą do dorzecza Łaby, a na północ do dorzecza Odry.
Poniżej Łabskiego Szczytu na jego południowych stokach znajdują się źródła
Łaby. Wszystkie potoki wypływające w Karkonoszach mają bardzo duże spadki
sięgające nawet 22.4%, na ich trasie często spotykamy wodospady( Kamieńczyka,
Szklarki, Podgórnej), skalne progi, szypoty. Jezior, nazywanych tu podobnie jak
i w Tatrach stawami jest niewiele. Największe z nich to Wielki Staw i Mały
Staw. Wielki Staw ma 8.32 ha i 24,4 metra głębokości. Na równi pod Śnieżką( po
czeskiej stronie) na obszarach torfowiskowych występują oczka wodne.
Szata roślinna ma wyraźnie piętrowy układ, ale
surowość klimatu powoduje, że ich granice są obniżone np. w stosunku do
tatrzańskich o około 300m. W piętrze regla dolnego las mieszany został
zastąpiony borem świerkowym. W reglu górnym dominuje tu świerk. Przy górnej granicy
piętra spotkamy jego formy karłowate oraz ukształtowane przez silne wiatry
formy zwane drzewami sztandarowymi. Pojawia się jarzębina, jawor i brzoza.
Natomiast w runie występuje borowina, goryczka paproć. Piętro subalpejskie
zamjmuje kosodrzewina z jarzębiną, brzozą karłowatą, wierzbą śląską oraz
rozległe łąki z sasanką alpejską, zawilcem oraz ciemięrzycą. Na wierzchowinach
spotkamy torfowiska wysokie z maliną moroszką i wełnianką alpejską.
W świecie zwierząt człowiek wyrządził wiele zniszczenia. Zniknął niedźwiedź i wilk. Ze
zwierzyny płowej występuje jeleń i sarna. Można też spotkać muflona, dzika,
lisa czy borsuka a z ptaków jarząbka, drozda. W celu ochrony przyrody utworzono
Karkonoski Park Narodowy wchodzący w skłąd obszarów Natura 2000.
Śnieżka
( 1602m)- najwyższy szczyt Karknoszy, Sudetów i Republiki
Czeskiej. Zbudowany jest z metamorficznych hornfelsów. Na zboczach zachodnich
występują granity, zaś na wschodnich łupki łuszczykowe. Dzięki ich wyjątkowej
twardości sczyt wznosi się na ponad 200m powyżej otaczających go powierzchni
zrównań. W wierzchołku kulminują trzy granie- zachodnia opadająca ku Równi pod
Snieżką, wschodnia- Czarny Grzbiet i południowa Ruzove Hory. Klimat Śnieżki jest surowy i nosi cechy mikroklimatu.
Śnieg utrzymuje się tu prawie 200 dni. Częste są bardzo silne wiatry powyżej
50m/sek oraz deszcze i śnieżyce( 237 dni z opadem). Można zobaczyć ognie św.
Elma. Takie warunki powodują występowanie na Śnieżce roślinności
charakterystycznej dla piętra alpejskiego i obszarów subpolarnych. Spotkamy tu
min. sit skuciznę, kostrzewę niską, mietlicę skalną, sasankę alpejską, szarotkę
norweską, Szczyt znajduje się w Karkonoskim Parku Narodowym. Pierwsze
informacje o wejściu na wierzchołek
pochodza z połowy XV w. ale zapewne
wchodzono już wcześniej. Widok z
wierzchołka należy do najwspanialszych w polskich górach. W zimie przy
czystym powietrzu wynosi 200 km. Wejście na Śnieżkę ze względu na surowy klimat
i duże przewyższenie( prawie 1000m) wymaga odpowiedniego ubioru.
Wielki
Szyszak( 1509m)- najwyższy granitowy szczyt Karkonoszy.
Wierzchołek pokrywa gołoborze z granitami strukturalnymi. W północno-zachodnie
zbocze wcina się Wielki Śnieżny Kocioł. Szczyt i jego partie są doskonałym
punktem widokowym na Karkonosze, Kotlinę Jeleniogórską oraz Góry Izerskie.Na
szczycie resztki obelisku z 1888r ku czci cesarza Wilhelma I.
Czarna
Kopa( 1407m)- drugi co do wysokości szczyt Czarnego
Grzbietu. Zbudowany z łupków łuszczykowych. Powyżej górnej granicy lasu
występują gołoborza porośnięte płatami kosodrzewiny. Na gołoborzach utworzyły
się gleby strukturalne. Na wierzchołka roztacza się piękna panorama na
Karkonosze, Kotlinę Jeleniogórską i pasma je otaczające.
Szrenica(
1362m) – szczyt znajdujący się nad Szklarską Porębą. Jego
pokryty gołoborzem wierzchołek porastają płaty kosodrzewiny. Pod szczytem grupy
malowniczych skałek( Trzy Świnki, Końskie Łby i inne). We wschodni stok wcina
się Kocioł Szrenicy, a zachodni zajmuje rozległa Hala Szrenicka. Na szczycie
zbudowano schronisko zbudowane w latach 1921-22, odbudowane po pożarze w 1968r.
Z wierzchołka roztacza się piękna panorama na Karkonosze, Góry Izerskie, i
Kotlinę Jeleniogórską. Można na niego wjechać dwuodcinkowym wyciągiem
krzesełkowym. Od jej stacji pośredniej równolegle poprowadzono wyciąg
orczykowy.
WARTO
ZOBACZYĆ
Kocioł
Łomnicki- największy kocioł polodowcowy w Sudetach w
północno-wschodnim stoku równi pod Śnieżką. Wysokość ścian sięga 200m. Stoki
północno-wschodnie i wschodnie pokrywają rumowiska skalne. Przez stok zachodni
spływa potok tworzący ciąg kaskad
długości ok. 300m zwanych Wodospadami Łomniczki. Powyżej symboliczny Cmentarz
Ofiar Gór.
Jak
dojść: zm. Czerwone Karpacz- Przełęcz pod śnieżką.
Końskie
łby- grupa granitowych skałek wysokości do 15m na
załamaniu północnego stoku Szrenicy. Doskonały punkt widokowy na Góry Izerskie,
Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską.
Jak
dojść: Zn. czarne ze schroniska Szrenica
Kotki-
grupa
granitowych skałek wysokości do 10 m na Polanie
na północno-wschodnim stoku Smogorni. Na ich powierzchniach liczne kociołki
wietrzeniowe.
Jak
dojść: zn. niebieskie Karpacz- Polana
Zn. zielone- Karpacz- Polana
Zn. żółte- Polana- Słonecznik
Kotły Wielkiego i Małego Stawu- zespół
karów polodowcowych w północno-wschodnich stokach Smogorni. Ściany sięgają 275
metrów wysokości. Są porozcinane rynnami i źlebami. Dna kotłów zajmują jeziora(
Wielki Staw- 8.3 ha, 24,4 głębokosci) Mały- ( 2.9 ha, 7.3 m głębokości)
Jak
dojść: zn niebieskie Polana- schronisko- Strzecha
Akademicka
Słonecznik-
należy do najpopularniejszych i
najpiękniejszych grup skalnych w Karkonoszach na północny wschód od Smogorni.
Tworzy je granitowa grzęda wysokości do
12.5 m składająca się z kilku baszt. Spod skałek roztacza się wspaniała
panorama na Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską.
Jak
dojść: zn czerwone Przełęcz Karkonowska- Śnieżka
Zn zielone z Karpacza
Zn żółte z Karpacza
Śnieżne
Kotły- dwa kotły polodowcowe w północno-zachodnim stoku
Wielkiego Szyszaka i północno-wschodnim stoku Łabskiego Szczytu. Należą do
najpiękniejszych fragmentów Karkonoszy. Skalne ściany wznoszą się na wysokość
do 200m. Na ich przedpolu wały morenowe. Są wspaniałym przykładem krajobrazu
alpejskiego i najciekawszym regionem przyrodniczym w Karkonoszach.
Uwaga:
W
zimie duże zagrożenie lawinami
Jak
dojść: zn. czerwone schronisko Hala Szrenicka- Przełęcz
Karkonoska
Zn zielone schronisko Hala Szrenicka- Przełęcz
Karkonoska
Wodospad
Kamieńczyka- najwyższy wodospad w polskich Sudetach.
Tworzą go trzy stopnie o łącznej wysokości 27m. Pod wodospadem kocioł
eworsyjny. Poniżej wodospadu piękny Wąwóz Kamieńczyka.
Jak
dojść: Zn czerwone- Szklarska Poręba- schronisko Hala
Szrenicka
Wodospad
Szklarski- wysoki na 13m wodospad w pięknym wąwozie
utworzonym przez Szklarkę. Poniżej wodospadu malowniczy przełom. W łożysku
potku kotły eworsyjne.
Jak
dojść: zn. czarne ze Szklarskiej Poręby
Zn. niebieskie Piechowice- schronisko Pod Łabskim
Szczytem.