Karkonosze

KARKONOSZE

Granica zachodnia i północno-zachodnia pasma z Górami Izerskimi przebiega od przejścia graniczego w Jakuszyce-Harrachów w górę doliny Mielnicy na Przełęcz Szklarską( 886m) i dalej doliną Kamiennej do Piechowic. Granicę północną z Kotliną Jeleniogórską i Rudawami Janowickimi wyznacza wyraźna krawędź uskoku tektonicznego biegnącego do Piechowic przez Sobieszów, Sosnówkę Dolną do Kowar. Na wschodzie biegnie ona podnóżem Lasockiego Grzbietu na Przełęcz Lubawską(516 m) oddzielając Karkonosze od Rudaw Janowickich i Wzgórz Bramy Lubawskiej. Na południu wyznacza ją granica państwa.

Masyw Karkonoszy- tworzą

Śląski Grzbiet- ciągnie się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy pod Śnieżką ( 1394m). Jest to słabo rozczłonkowany grzbiet długości ok. 20 km i średniej wysokości ok. 1400m n.p.m Przełęcz Karkonoska ( 1198m) dzieli go na dwie części: zachodnią, wyższą, ze Szrenicą ( 1362m), Łabskim Szczytem( 1471m), Wielkim Szyszakiem( 1509m) oraz wschodnią, niższą, z Małyn Szyszakiem (1435m) i Smogornią  (1489m).

Czarny Grzbiet- pomiędzy Przełęczą pod Śnieżką a Sowią Przełęczą ( 1164m). W tym liczącym zaledwie 3km długości grzbiecie wznosi się najwyższy szczyt Sudetów- Śnieżka i Czarna Kopa ( 1407m).

Kowarski Grzbiet- pomiędzy Sowią Przełęczą i przełęczą Okraj ( 1046m) ma ok. 4 km, a najwyższymi szczytami są Skalny Dół( 1281m) i Czoło( 1266m). W jednym z odchodzących ku północy krótkich ramion wznosi się Wołowa Góra( 1033m)

Lasocki Grzbiet- pomiędzy przełęczą Okraj a Przełęczą Lubawską o prawie południkowym przebiegu. Ma ok. 9 km dlugości, jego głównymi wzniesieniami są Łysocina ( 1118m) i Borowa ( 1055m). Na północy przez Przełęcz Kowarską graniczy z Rudawami Janowickimi, na południu Przełęcz Lubawska oddziela Karkonosze od Wzgórz Bramy Lubawskiej.

Trzy główne grzbiety często są nazywane Głównym Grzbietem Karkonoskim.

Warto wspomnieć, iż na północ od Karkonoszy, na odcinku Szklarska Poręba-Karpacz, oddzielone od nich tektonicznym Karkonoskim Padołem Sródgórskim leży Pogórze Karkonowskie.  Na zachodzie jego granicę stanowi dolina Kamiennej, a na wschodzie Łomnicy. Jest to szereg wzgórz 600-800 m n.p.m porozdzielanych spływającymi z południa rzekami. Na ich stokach często wystepują rumowiska skalne i grupy malowniczych skałek. Do ważniejszych kulminacji należą Grzybowiec ( 754m), Płoszczania( 747m), Chojnik( 627m), Grabowiec ( 784m), Czoło( 689m)

W budowie geologicznej Karkonoszy wyróżniamy dwa wyraźne elementy. Pogórze Karkonoskie i Grzbiet Śląski zbudowane są z granitów, którym towrzyszą żyły aplitów, pegmatytów, kwarcu i bazaltów. Granit jest spękany i tworzy charakterystyczne ciosy. Pozostałą część pasma budują skały metamorficzne- gnejsy, granitognejsy, łupki krystaliczne, fyllity i zieleńce tworzące otoczkę granitowej intruzji. Są one bogato okruszcowane rudami miedzi, żelaza, ołowiu, srebra, złota. Na kontakcie stref utworzyły się bardzo odporne hornfelsy budujące min. Śnieżkę.

Pomimo iż ciężko Karkonosze zaliczyć do gór wysokich to znaczne ich wyniesienie ponad otaczający teren, duże wysokości względne oraz równoleżnikowe położenie wpływają na wyjątkowość ich klimatu. Należy on do najostrzejszych w Polsce. Średnia roczna temperatura na Śnieżce wynosi 0.4 C. Do częstych zjawisk należy inwersja temperatury. Klimat Karkonoszy charakteryzuje duża zmienność pogody, wysokie opady(  nawet 1500 mm/rok) oraz wilgotność. Jest to region należący do najbardziej zamglonych i wietrznych w Polsce. Prędkosć wiatru nieraz przekracza 30m/s, a wiatry typu fenowego wieją tu nieraz przez 130 dni w roku. Pokrywa śnieżna zalega przez około 175 dni, zaś wiatry powodują jej zwiewanie z partii szczytowych i tworzenie się ogromnych nawisów nad północnymi stokami. W Karkonoszach występują również tak ciekawe zjawiska meteorologiczne jak widmo Brockenu, ognie św. Elma oraz fatamorgana.

Grzbietem Karkonoszy przebiega europejski dział wodny pomiędzy zlewiskami Morza Północnego oraz Morza Bałtyckiego. Rzeki spływające na południe należą do dorzecza Łaby, a na północ do dorzecza Odry. Poniżej Łabskiego Szczytu na jego południowych stokach znajdują się źródła Łaby. Wszystkie potoki wypływające w Karkonoszach mają bardzo duże spadki sięgające nawet 22.4%, na ich trasie często spotykamy wodospady( Kamieńczyka, Szklarki, Podgórnej), skalne progi, szypoty. Jezior, nazywanych tu podobnie jak i w Tatrach stawami jest niewiele. Największe z nich to Wielki Staw i Mały Staw. Wielki Staw ma 8.32 ha i 24,4 metra głębokości. Na równi pod Śnieżką( po czeskiej stronie) na obszarach torfowiskowych występują oczka wodne.

Szata roślinna ma wyraźnie piętrowy układ, ale surowość klimatu powoduje, że ich granice są obniżone np. w stosunku do tatrzańskich o około 300m. W piętrze regla dolnego las mieszany został zastąpiony borem świerkowym. W reglu górnym dominuje tu świerk. Przy górnej granicy piętra spotkamy jego formy karłowate oraz ukształtowane przez silne wiatry formy zwane drzewami sztandarowymi. Pojawia się jarzębina, jawor i brzoza. Natomiast w runie występuje borowina, goryczka paproć. Piętro subalpejskie zamjmuje kosodrzewina z jarzębiną, brzozą karłowatą, wierzbą śląską oraz rozległe łąki z sasanką alpejską, zawilcem oraz ciemięrzycą. Na wierzchowinach spotkamy torfowiska wysokie z maliną moroszką i wełnianką alpejską.

W świecie zwierząt człowiek wyrządził wiele  zniszczenia. Zniknął niedźwiedź i wilk. Ze zwierzyny płowej występuje jeleń i sarna. Można też spotkać muflona, dzika, lisa czy borsuka a z ptaków jarząbka, drozda. W celu ochrony przyrody utworzono Karkonoski Park Narodowy wchodzący w skłąd obszarów Natura 2000.

Śnieżka ( 1602m)- najwyższy szczyt Karknoszy, Sudetów i Republiki Czeskiej. Zbudowany jest z metamorficznych hornfelsów. Na zboczach zachodnich występują granity, zaś na wschodnich łupki łuszczykowe. Dzięki ich wyjątkowej twardości sczyt wznosi się na ponad 200m powyżej otaczających go powierzchni zrównań. W wierzchołku kulminują trzy granie- zachodnia opadająca ku Równi pod Snieżką, wschodnia- Czarny Grzbiet i południowa Ruzove Hory.  Klimat Śnieżki jest surowy i nosi cechy mikroklimatu. Śnieg utrzymuje się tu prawie 200 dni. Częste są bardzo silne wiatry powyżej 50m/sek oraz deszcze i śnieżyce( 237 dni z opadem). Można zobaczyć ognie św. Elma. Takie warunki powodują występowanie na Śnieżce roślinności charakterystycznej dla piętra alpejskiego i obszarów subpolarnych. Spotkamy tu min. sit skuciznę, kostrzewę niską, mietlicę skalną, sasankę alpejską, szarotkę norweską, Szczyt znajduje się w Karkonoskim Parku Narodowym. Pierwsze informacje o wejściu na wierzchołek

pochodza z połowy XV w. ale zapewne wchodzono już wcześniej. Widok z  wierzchołka należy do najwspanialszych w polskich górach. W zimie przy czystym powietrzu wynosi 200 km. Wejście na Śnieżkę ze względu na surowy klimat i duże przewyższenie( prawie 1000m) wymaga odpowiedniego ubioru.

Wielki Szyszak( 1509m)- najwyższy granitowy szczyt Karkonoszy. Wierzchołek pokrywa gołoborze z granitami strukturalnymi. W północno-zachodnie zbocze wcina się Wielki Śnieżny Kocioł. Szczyt i jego partie są doskonałym punktem widokowym na Karkonosze, Kotlinę Jeleniogórską oraz Góry Izerskie.Na szczycie resztki obelisku z 1888r ku czci cesarza Wilhelma I.

Czarna Kopa( 1407m)- drugi co do wysokości szczyt Czarnego Grzbietu. Zbudowany z łupków łuszczykowych. Powyżej górnej granicy lasu występują gołoborza porośnięte płatami kosodrzewiny. Na gołoborzach utworzyły się gleby strukturalne. Na wierzchołka roztacza się piękna panorama na Karkonosze, Kotlinę Jeleniogórską i pasma je otaczające.

Szrenica( 1362m) – szczyt znajdujący się nad Szklarską Porębą. Jego pokryty gołoborzem wierzchołek porastają płaty kosodrzewiny. Pod szczytem grupy malowniczych skałek( Trzy Świnki, Końskie Łby i inne). We wschodni stok wcina się Kocioł Szrenicy, a zachodni zajmuje rozległa Hala Szrenicka. Na szczycie zbudowano schronisko zbudowane w latach 1921-22, odbudowane po pożarze w 1968r. Z wierzchołka roztacza się piękna panorama na Karkonosze, Góry Izerskie, i Kotlinę Jeleniogórską. Można na niego wjechać dwuodcinkowym wyciągiem krzesełkowym. Od jej stacji pośredniej równolegle poprowadzono wyciąg orczykowy.

WARTO ZOBACZYĆ

Kocioł Łomnicki- największy kocioł polodowcowy w Sudetach w północno-wschodnim stoku równi pod Śnieżką. Wysokość ścian sięga 200m. Stoki północno-wschodnie i wschodnie pokrywają rumowiska skalne. Przez stok zachodni spływa potok  tworzący ciąg kaskad długości ok. 300m zwanych Wodospadami Łomniczki. Powyżej symboliczny Cmentarz Ofiar Gór.

Jak dojść: zm. Czerwone Karpacz- Przełęcz pod śnieżką.

Końskie łby- grupa granitowych skałek wysokości do 15m na załamaniu północnego stoku Szrenicy. Doskonały punkt widokowy na Góry Izerskie, Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską.

Jak dojść: Zn. czarne ze schroniska Szrenica

Kotki- grupa granitowych skałek wysokości do  10 m na Polanie na północno-wschodnim stoku Smogorni. Na ich powierzchniach liczne kociołki wietrzeniowe.

Jak dojść: zn. niebieskie Karpacz- Polana

Zn. zielone- Karpacz- Polana

Zn. żółte- Polana- Słonecznik

Kotły  Wielkiego i Małego Stawu- zespół karów polodowcowych w północno-wschodnich stokach Smogorni. Ściany sięgają 275 metrów wysokości. Są porozcinane rynnami i źlebami. Dna kotłów zajmują jeziora( Wielki Staw- 8.3 ha, 24,4 głębokosci) Mały- ( 2.9 ha, 7.3 m głębokości)

Jak dojść: zn niebieskie Polana- schronisko- Strzecha Akademicka

Słonecznik-  należy do najpopularniejszych i najpiękniejszych grup skalnych w Karkonoszach na północny wschód od Smogorni. Tworzy je granitowa  grzęda wysokości do 12.5 m składająca się z kilku baszt. Spod skałek roztacza się wspaniała panorama na Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską.

Jak dojść: zn czerwone Przełęcz Karkonowska- Śnieżka

Zn zielone z Karpacza

Zn żółte z Karpacza

Śnieżne Kotły- dwa kotły polodowcowe w północno-zachodnim stoku Wielkiego Szyszaka i północno-wschodnim stoku Łabskiego Szczytu. Należą do najpiękniejszych fragmentów Karkonoszy. Skalne ściany wznoszą się na wysokość do 200m. Na ich przedpolu wały morenowe. Są wspaniałym przykładem krajobrazu alpejskiego i najciekawszym regionem przyrodniczym w Karkonoszach.

Uwaga: W zimie duże zagrożenie lawinami

Jak dojść: zn. czerwone schronisko Hala Szrenicka- Przełęcz Karkonoska

Zn zielone schronisko Hala Szrenicka- Przełęcz Karkonoska

Wodospad Kamieńczyka- najwyższy wodospad w polskich Sudetach. Tworzą go trzy stopnie o łącznej wysokości 27m. Pod wodospadem kocioł eworsyjny. Poniżej wodospadu piękny Wąwóz Kamieńczyka.

Jak dojść: Zn czerwone- Szklarska Poręba- schronisko Hala Szrenicka

Wodospad Szklarski- wysoki na 13m wodospad w pięknym wąwozie utworzonym przez Szklarkę. Poniżej wodospadu malowniczy przełom. W łożysku potku kotły eworsyjne.

Jak dojść: zn. czarne ze Szklarskiej Poręby

Zn. niebieskie Piechowice- schronisko Pod Łabskim Szczytem.